Boekrecensie: Chloe Sorvino - Raw Deal

Voor onze recentelijk verschenen documentaire ‘Boerocratie’ is er door het research team van DutchAngleTV Productions grondig vooronderzoek gedaan. Zij waren erop gebrand om de waarheid boven tafel te krijgen over de lobby- en sponsoractiviteiten die door agro-bedrijven worden uitgevoerd, en de rol die rechts-extremistische partijen spelen bij het behartigen van hun belangen. Zodoende stuitte zij op een Bluesky post van Senator Warren, die onthulde dat JBS (de grootste vleesproducent ter wereld) vijf miljoen dollar schonk aan de inhuldiging van Trump. Na de inauguratie van de president lukte het JBS, na vele verwoede pogingen, ineens wel om een beursgenoteerd bedrijf te worden. Onder dit bericht was de video ‘Tainted Meat’ geplaatst, waarin onderzoeksjournalist en schrijfster Chloe Sorvino een haarfijn beeld schetst van de machtsgreep van JBS en de machtspositie van de Amerikaanse vleesindustrie als geheel.

In haar boek ‘Raw Deal’ wijdt Chloe hier verder over uit. Voor dit boek deed zij ruim twee jaar lang onderzoek naar de machtsverhoudingen tussen vleesgiganten, enerzijds, en kleinschalige veehouderijen, anderzijds. Zo verdiepte zij zich onder andere in de vraag hoe de vier grootste spelers in de Amerikaanse vleesindustrie (Tyson Foods, JBS, Cargill en Smithfield Foods) hun macht hebben vergaard. Een andere vraag die hiermee verband houdt is hoe consolidatieprocessen onder- en prijsafspraken en machtsgrepen door agrarische bedrijven schade hebben toegebracht aan consumenten en hebben geleid tot milieuverontreiniging. Aan het eind van het boek gaat Chloe in op hoe, om verdere aantasting van het klimaat te voorkomen, de Amerikaanse voedselvoorzieningsketen anders ingericht moet worden. Zij stelt bijvoorbeeld dat de macht herverdeeld moet worden en vleesproducenten zich moeten gaan richten op alternatieven (b.v. plantaardig en/of kweekvlees).

Dit boek biedt een heldere analyse van de onhoudbare situatie waarin de Verenigde Staten verkeert, die pijnlijk genoeg zeer herkenbaar is. Ik zou dit boek classificeren als een onderzoeksbundel, wat logischerwijs de verwachting schept dat het weinig meeslepend is, maar niets is minder waar. Chloe heeft een heel hoofdstuk in haar boek gewijd aan het menselijk lijden van productiemedewerkers, en ik overdrijf niet als ik zeg dat mijn mond ervan open viel en ik er een brok in mijn keel van kreeg. Ik heb het geluk gehad Chloe persoonlijk te mogen spreken voorafgaand aan het interview dat onze partners van DutchAngleTV met haar hebben afgenomen. Over Chloe kan ik heel kort zijn; zij is een welbespraakt en erudiet persoon, met een bruisende persoonlijkheid, en een ongeëvenaarde toewijding aan haar vak.

JBS
Wat dit boek en, in het bijzonder, Chloe’s onderzoek naar JBS voor onze documentaire interessant maakte is dat de situatie die door Chloe beschreven wordt in veel opzichten vergelijkbaar is met die in Nederland. Wat zij schrijft over hoe kleinschalige boerenbedrijven het onderspit delven, gebeurt hier eveneens. Ook hier worden zij weggeconcurreerd door grote agrarische bedrijven die hun productieproces hebben ingericht op een manier die weinig tot geen rekening houdt met dierenwelzijn en klimaat. Daarnaast blijkt dat JBS banden heeft met Nederlandse bedrijven, en is doorgedrongen tot de Nederlandse markt.

Chloe beschrijft in haar boek hoe JBS, een van oorsprong Braziliaans bedrijf, hun weg naar de top beklom. Dit deden zij doormiddel van het opkopen van bedrijven en omkopen van politici, en daar beef het niet bij; JBS heeft zelfs invloed proberen uit te oefenen op de Braziliaanse verkiezingen van 2014. JBS’s wanpraktijken heeft de oprichters van het bedrijf (de Batista broers) uiteindelijk een gevangenisstraf opgeleverd, maar niets weerhield hen ervan om hun bedrijf op de internationale markt te vestigen. Zo verwoorde Chloe het zelf in onze documentaire:

Een steekpenning heeft, zoals gezegd, ertoe geleid dat het bedrijf nu op de beurs (NYSE) genoteerd staat, maar dat niet alleen; met een dubbele notering in Nederland onder de naam JBS N.V. Sinds JBS’ beursnotering heeft het bedrijf de Vegetarische Slager opgekocht (2025). Al eerder (2021) werd Vivera overgenomen door JBS. Het opkopen van dit soort bedrijven door een vleesgigant kan volgens Chloe vergaande gevolgen hebben voor de toekomst van vleesvervangers; namelijk, dat de productie kleinschalig blijft, of zelfs volledig wordt stopgezet, en dat nieuwe initiatieven de kop in worden gedrukt.

Er is door politici meermaals geprobeerd om JBS geen toegang te verschaffen tot de beurs. De redenen die zij hiervoor aandroegen waren de vele schandalen die JBS op zijn naam heeft staan, van illegale ontbossing tot mensenrechten schendingen. Zowel Amerikaanse senatoren als leden van het Europees Parlement hebben in een brief naar de SEC (US Securities and Exchange Commission) hun zorgen uitgesproken over het bedrijf en de potentiële consequenties van een beursgang. Dit heeft echter niets opgeleverd. JBS is simpelweg te machtig gebleken. Dat is ook niet geheel verrassend gezien de banden die het bedrijf heeft met bedrijven zoals Rabobank. Deze Nederlandse bank, zo blijkt, heeft JBS jarenlang leningen verstrekt om bovengenoemde illegale activiteiten te ontplooien en zo hun machtspositie te vergroten.

Dit boek is echt een aanrader voor mensen die meer te weten willen komen over het machtspel dat er in de Verenigde Staten gespeeld wordt door bedrijven in de vleesindustrie. Het laat zien hoe de onderliggende verhoudingen liggen, welke acties vleesproducenten ondernemen om hun machtspositie te bevestigen en versterken, wat de consequenties zijn voor mens, dier en natuur, en belicht de mate waarin de door experts aangedragen oplossingen voor verbeteringen te realiseren zijn. Wees echter wel gewaarschuwd; dit boek is geen lichte lectuur, maar desalniettemin de moeite waard!